Een avondje bier drinken met maten sloot ik laatst af met een SNAB IJsbok. Prima biertje, een beetje dunnetjes voor de stijl, die natuurlijk uit Duitsland komt. Maar m’n aandacht werd meteen getrokken door een bewering op de binnenkant van het label: geïnspireerd op het reisverslag van Gerrit de Veer uit 1597. Ja, en dan wordt de feitenchecker in mij wakker…
Vorige maand bezocht ik in Engeland een ciderboerderij. Een echte. Geen grote parkeerplaats, geen glanzend proeflokaal met glazen gevel, geen t-shirtverkoop en geen video van het productieproces. In plaats daarvan een aan je benen snuffelende boerderijhond, roestige daken en veel modder. De weg erheen was aangegeven met een kartonnen bordje aan een hek. Cider zoals cider bedoeld is.
Gisteren keken we naar het bier van het Catharina Gasthuis in Gouda in de achttiende eeuw. De patiënten kregen een eenvoudig gerstebier van ongeveer 2,5% alcohol te drinken, en er werden wat duurdere bieren gemaakt. Nu het laatste deel van het Goudse drieluik: hoe de gasthuisbrouwerij stopte en wat er nog gemaakt werd bij de naastgelegen brouwers.
Gisteren maakten we kennis met het bier van het Catharina Gasthuis in Gouda, waar tot 1754 bier werd gebrouwen, en waarvan een gedeelte van de administratie bewaard is gebleven. Maar nu is dus de vraag: wat voor bier was dit?
Af en toe gaat Verloren Bieren op stap. Deze keer doen we een van Hollands oudste steden: Gouda. Vergeet kaas, stroopwafels en kaarsen, deze stad was ooit een bierstad. De brouwers zijn lang verdwenen maar ze hebben diverse grote panden achtergelaten. En dan is er nog een Middeleeuws ziekenhuis, dat nog in de twintigste eeuw in gebruik was en dat op allerlei manieren aan bier is verbonden, waarvan bovendien nog gegevens bestaan. Wie gaat er mee?
De vorige keer zagen we dat de mythische bierkoning Gambrinus, aanvankelijk Gambrivius genaamd, begin zestiende eeuw in de tijd van nog geen vijftig jaar bedacht werd door een fantaserende Italiaanse monnik, een paar overijverige Duitse geleerden en wat creatieve dichters.[1] Eén element ontbrak echter tot nu toe aan de legende: hertog Jan I van Brabant, die je overal met deze Gambrinus vereenzelvigd ziet worden. Was hij dan niet Gambrinus? Vandaag dus de ontknoping: hoe Hertog Jan in het verhaal verzeild raakte.
Het moest er natuurlijk van komen dat we bij Verloren Bieren een blik zouden werpen op misschien wel de grootste bierlegende van de Lage Landen: Hertog Jan I van Brabant. Want werd hij niet ‘Jan Primus’ genoemd? Stond hij daarmee niet model voor de legendarische bierkoning Gambrinus? Gaf hij geen privileges aan de Brabantse bierbrouwers, sprak hij zijn soldaten niet toe dat ze moesten ‘drinken zoals hun voorouders’? Het korte antwoord op al deze vragen is: nee. Sorry. Maar hoe zit het dan wel? Waarom beweren bierschrijvers als Michael Jackson en zelfs The Oxford Companion to Beer dit soort dingen? En waar komt die legendarische bierdrinkende koning dan wel vandaan? Dat gaan we vandaag zien. Eerst maar eens de naam van die legendarische bierkoning: Gambrinus.
En nu gaan we brouwen met scharlei. Loender bier kwam oorspronkelijk uit Loenen, zoals we in de vorige post zagen. Het komt echter ook voor in de negentiende-eeuwse brouwverslagen van brouwerijt ’t Scheepje in Haarlem. In 1817 werd Loender bier daar gemaakt van 4% tarwemout, 17% haver, 8% spelt, 21% wintermout (van gerst) en 50% zomermout. Hiervan werden de kwaliteiten 12-gulden, 8, 6, 4 en kuit getrokken.[1]