Op 30 mei 1884 werd op het Cimétière de Passy in Parijs een man begraven, in een kuil op sectie 1, rij 8 zuid, nummer 3 oost.[1] Deze begraafplaats, tegenwoordig in de schaduw van de Eiffeltoren, ziet eruit zoals we Parijse begraafplaatsen kennen: robuuste grafhuisjes met tierelantijnen, beelden van treurende engelen, en vooral veel sjiek marmer. Hier vond hij zijn laatste rustplaats: Georges Lacambre, de man die België leerde brouwen.
‘Het dubbel Oudenaerdsch bier’ schreef journalist en literator Karel van de Woestijne in 1906, is dan wel niet zo beroemd als het gotische stadhuis van Oudenaarde, maar wie het goed kent ‘vergelijkt het bij den besten Bourgognewijn. Oudenaerdsch staat voor hem tot gewoon bier, als Musigny tot den gemeensten der tafelwijntjes.’ Wie het Oudenaards bier kende, meesmuilde om geuzelambiek en andere biersoorten, als er ‘gelegen in haar mandje, een flesch Oudenaerdsch’ op tafel kwam. In Gent, waar het de grootste populariteit had, waren er mensen die met elkaar in de clinch lagen over de vraag welke van de twee bekendste merken het beste was: ‘Oudenaerdsch van Felix of Oudenaerdsch van Liefmans.’[1]
Op 23 november 1877 vond er in een brouwerij in het Oost-Vlaamse stadje Geraardsbergen een bijzonder tragisch ongeluk plaats. Een van de knechts was bezig een grote kuip schoon te maken, die gebruikt was voor het maken van oud bier. Hij raakte echter bevangen door de dampen van de gist op de bodem van het vat en dreigde te stikken. Brouwer Emile Vande Maele sprong onmiddellijk zelf het vat in om de arme knecht te redden. De andere werklui wilden hem nog tegenhouden, maar het was al te laat. Ook Vande Maele kreeg geen lucht meer en stikte. Hulp kwam van alle kanten toegesneld, maar er hing zoveel koolzuurgas dat zelfs de lampen die boven het vat werden gehouden, meerdere malen uitdoofden. Uiteindelijk moest men het vat aan stukken slaan om de lijken eruit te halen.[1]
De laatste tijd probeer ik me een beeld te vormen van de geschiedenis van Vlaams donker zuur bier, meer specifiek dat uit de provincies Oost- en West-Vlaanderen.[1] Onder deze bieren bevinden zich meesterwerken van brouwkunst zoals Rodenbach, Duchesse de Bourgogne, Liefmans Goudenband en andere. Helaas is er maar weinig over de geschiedenis van deze bieren geschreven. Probeer om te beginnen maar eens iets van vòòr pakweg 1850 te vinden wat ook maar in de verte op zuur bier uit Vlaanderen lijkt (en dan laten we de mythe buiten beschouwing dat de Schelde een Middeleeuwse grens zou zijn tussen de zure bieren van Vlaanderen en die van de rest van België, want dat is gepatenteerde kletskoek).
‘Ken jij deze bierstijl?’ vroeg Marco Lauret van brouwerij Duits en Lauret aan me. Hij mailde er een jpg’je bij van een etiket van een lang gesloten brouwer in Culemborg: ‘Berliner Oud’. Bij zo’n mailtje hoop ik natuurlijk altijd dat er vervolgens besloten wordt tot het opnieuw brouwen van een recept uit vroeger tijden, dus ik dacht: mooi, ik snor een oud Berlijns brouwrecept op, geef dat aan Marco en dan is mijn plicht weer gedaan. Maar… wat was dat Berliner Oud dan?
Onlangs zette ik wat oude Belgische biersoorten op een rijtje die na lange afwezigheid terugkeerden. Maar dat kan ook met biermerken. Ooit uit de handel gehaald, weggeconcurreerd door Stella en Jupiler, maar niet vergeten. En dan duikt er altijd wel iemand op die het toch weer wil maken. Want het smaakte zo legendarisch goed, het was plaatselijk zo bekend, of: het kwam op tv.
België is het openluchtmuseum van het bier: nergens zijn er zoveel mooie oude biersoorten en productiewijzen bewaard gebleven. Maar België kent ook veel bieren die verloren zijn gegaan. Uit de gratie, uit het nationale receptenboek. Gelukkig wordt er eens in de zoveel tijd zo’n ‘verloren bier’ aan de vergetelheid ontrukt en brouwt iemand het oude recept na. En dat is mooi, historisch bier is het leukst als je het ook nog kunt drinken. Hier vijf bieren die je, (soms alleen ter plaatse) weer kunt proeven. (En wil je zelf eens een authentiek bier brouwen, kijk dan eens bij mijn historische recepten…)
Een tijdje geleden verdiepte ik me in de Belgische bierstijl saison en in samenhang daarmee in de bieren van het Waalse platteland in vroeger tijden. Zoveel samenhang bleek er overigens niet te zijn: hoewel het huidige referentiebier voor saison, die van Dupont, wel van het Henegouwse platteland stamt, was saison ooit een veel wijder verbreid biertype dat je ook in steden aantrof, met name in Luik. De door de gewaardeerde Brusselse brouwer Yvan de Baets opgestelde geschiedschrijving van saison in het boek Farmhouse ales, bleek helaas een flinke dosis halve waarheden en selectief lezen te bevatten. Erg jammer.