De Belgische biergeschiedenis is een hele mer à boire. Ikzelf ben ook nog lang niet door de grote stapel aan boeken en artikelen over dit fenomeen heen. Maar wat als je toch een begin zou willen maken door de belangrijkste literatuur op dit terrein toch maar eens door te nemen? Met de vacantie voor de boeg, zodat je op het strand of op de camping, onder een boom of juist binnen in de tent je kennis nog eens wat op kunt krikken.

Er zijn immers genoeg boeken op de markt waar je helaas eigenlijk vrij weinig opsteekt. Ze staan vol met onwaarheden en irrelevante feiten, of belichten maar een heel smal aspect van de bierwereld. Hoe vaak hebben we nu al moeten lezen dat Hertog Jan van Brabant dezelfde persoon was als de mythische bierkoning Gambrinus? Hoeveel boeken mekkeren maar door over het Beierse Reinheitsgebot van 1516, dat in werkelijkheid net zoveel invloed had op de Belgische biergeschiedenis als pakweg de maanlanding in 1969? Hoeveel bierboeken worden niet vervuild door kookrecepten, sprookjes over ridders en uitentreure van elkaar overgekopieerde brol?

Kortom: van welke boeken word je nou wél iets wijzer? Hoe word je een expert op het gebied van Belgisch bier in tien boeken?

Anne Perrier-Robert en Charles Fontaine, België door het bier. Het bier door België, Esch-sur-Alzette 1996.

Dit oorspronkelijk in het Frans geschreven boek is in feite het beste toegankelijke werk over Belgisch bier dat ik ken. Geen onderwerp ontbreekt, van de Middeleeuwen tot de Eerste Wereldoorlog, van brouwersbonden tot productiecijfers, van verdwenen biersoorten tot Belgische brouwers overzee, en dat alles rijkelijk voorzien van prachtige afbeeldingen. Hier en daar wat gedateerd, in de details niet altijd even accuraat, maar nog altijd het instapmodel voor wie écht iets wil weten.

Kenneth Bertrams et al., Becoming the world’s biggest brewer. Artois, Piedboeuf and Interbrew (1880-2000), Oxford 2020.

Een gedegen wetenschappelijk werk over hoe de brouwerijen Artois en Piedboeuf uiteindelijk samen als Interbrew en later AB InBev de Belgische en de wereldmarkt veroverden. En passant nemen de schrijvers ook de hele Belgische biergeschiedenis van de 19e en 20e eeuw mee, en dat alles op een toegankelijk geschreven manier en niet als een reclamespot voor Stella en Jupiler. Fijn! Cijfers, hier en daar een anekdote, hier leren we wat van. Sla desnoods de passages over aandelen en familiekapitaal over. Als vervolg kun je verder het smeuïg geschreven De Belgische bierbaronnen van Wolfgang Riepl lezen.

Ivan Derycke (red.), Antwerpen bierstad. Acht eeuwen biercultuur, Brasschaat 2011.

Een boek van formaatje stoeptegel met alles wat je ook maar over Antwerps bier had willen weten, geschreven door een kundig clubje auteurs (als je de blunderende ‘hopprofessor’ Denis De Keukeleire niet meerekent). Van de Middeleeuwen tot nu, en wat voor Antwerpen geldt, gaat grosso modo voor heel België op. Dit boek staat in deze lijst tevens symbool voor de vele andere goede boeken en boekjes over de biergeschiedenis van diverse steden, streken of bepaalde brouwerijen, zoals die van Erik Aerts, Frank Becuwe, Chris Vandewalle, Paul Daeleman en vele anderen. Bepaald een aanrader is bijvoorbeeld Brugse bierhistories over Brugge.

Raymond van Uytven, Geschiedenis van de dorst. Twintig eeuwen drinken in de Lage Landen, Leuven 2007.

Van Uytven was hoogleraar in Leuven en heeft diverse wetenschappelijke artikelen en boeken over bier op zijn naam staan. Dit is echter een publieksboek, waarin hij niet alleen de historie van bier, maar ook van wijn, jenever en andere dranken de revue laat passeren. Een boek bedoeld voor een groot publiek, veel nuttige informatie, en toch is het hier en daar is het toch wat droogjes. Laten we zeggen dat je daar dan weer dorstig van wordt naar een goede pint.

Wilfried Patroons, Bier, Antwerpen 1979.

In feite was dit het eerste voor het grote publiek geschreven boek over Belgisch bier. Patroons was uitgever bij Spectrum en toen in 1977 daar Michael Jacksons Spectrum Bieratlas uitkwam, werd hij uitgedaagd om eens een boek over enkel Belgisch bier te schrijven. De historische waarde zit hem vooral in de prachtige momentopname van het bierlandschap, met nog veel kleine brouwerijtjes die inmiddels ter ziele zijn. Ook valt op wat er nog allemaal niet in staat: bieren als Kwak, Chouffe, Delirium Tremens en vele andere bestonden nog niet, terwijl andere nog niet hun latere roem hadden, zoals Saison Dupont.

Georges Lacambre, Traité complet de la fabrication de bières et de la distillation des grains, pommes de terre, vins, betteraves, mélasses, etc., Brussel 1851.

Tijd om je Frans op te halen, want dit is hét 19e-eeuwse standaardwerk over Belgisch bier. De Franse ingenieur Georges Lacambre was de eerste die het onderwerp zo uitputtend en wetenschappelijk beschreef, inclusief alle relevante bierstijlen van België van dat moment. Een misschien wat droog, maar vrij precieze momentopname van het brouwen in België zoals dat zonder al te veel verandering door zou gaan tot de Eerste Wereldoorlog. Het mooie is, het staat gewoon op Google Books. Voor wie liever in het Nederlands leest, is er nog het Praktisch handboek der gisting-industries van Hendrik Verlinden uit 1916, het eerste serieuze Belgische brouwboek in het Nederlands. Het is te lezen via de site van Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

Jef Van den Steen, Speciale Belge Ale. Traditiebier van hier, Tielt 2016.

Van den Steen heeft natuurlijk vele bierboeken op zijn naam staan, en dit is een van de betere. Geen overbodige recepten of romantische mijmeringen, maar een prima overzicht van Belgisch bier in de periode 1900-1940, en een op de bierstijl spéciale belge gerichte beschrijving van de tijd daarna. Een eervolle vermelding ook voor Van den Steens boeken over trappisten- en abdijbier: wel wat beperkt van insteek (zo belangrijk waren en zijn abdijen niet voor het Belgische bierlandschap), maar steeds voorzien van gedegen feiten.

Jan Machiel van Bragt en Toon van den Reek, De biericonen der Lage Landen, Zwijndrecht 2017.

Kennis van de geschiedenis gaat hand in hand met alles wat er nog wél is aan brouwerijen, en met de persoonlijke verhalen van de brouwers. Er is veel in dit genre, maar dit is wel een van de betere, met een goede selectie aan brouwerijen en persoonlijkheden.

Jemery Banas, Celis beer. Born in Belgium, brewed in Texas, Charleston 2021.

Het levensverhaal van in feite de eerste ‘craft brewer’ van België, die tegen alle adviezen in gewoon ging brouwen wat hij zelf lekker vond zonder voor de grote winst te gaan. Met een prima stuk van Yvan de Baets over historisch witbier, die zich hiermee revancheert voor zijn eerdere, wat schetsmatige artikel over de geschiedenis van saison. Sowieso zijn brouwerslevens interessante lectuur voor wie iets van het bierwereldje wil snappen, zoals het boek van Hugo Camps over  Constant Vanden Stock (Bellevue), Vijftig jaar brouwer over Luc Van Honsebrouck (o.a. Kasteelbier) of My Chouffe story van Chris Bauweraerts.

Geert van Istendael, Het Belgisch labyrint, Amsterdam/Antwerpen 2011 (herziene editie).

Het woord ‘bier’ komt er nauwelijks in voor, maar als je écht iets wilt weten over Belgisch bier, moet je ook iets snappen van het land zelf. Zijn geschiedenis en zijn diverse politieke en culturele pijnpunten. De onderdrukking van de Nederlandse taal, de kwestie-Brussel, de taalgrens, de rol van de kerk, de oorlogen, ruimtelijke ordening of het gebrek daaraan. Immers, wat is België en wat is een Belg? Is het meer dan de som der delen? Een verdere leestip is vervolgens Arm Brussel van dezelfde schrijver.

Tot slot, dat éne boek waar het allemaal in staat, is er nog niet. Dat zal ik dus zelf maar een keer moeten schrijven…