Verloren bieren – 25 – Alcoholvrij bier (1): de smaak van terpentijn

Nederland vanouds een pilswoestijn? In binnen- en buitenland hebben allerlei biersoorten bestaan die we nu helemaal niet meer kennen. Maar hoe smaakten ze? Hoe zagen ze eruit? En waarom bestaan ze niet meer?

De bierliefhebber gruwt van het idee, maar het blijft voor bierbrouwers (en voor autobestuurders) een heilige graal: een lekker alcoholvrij bier brouwen. Velen hebben het geprobeerd, en bijna net zo velen hebben gefaald. Niet zonder leedvermaak bij de bierdrinkers natuurlijk, maar zou het niet mooi zijn om van bier te kunnen genieten zonder met dubbele tong te spreken, af en toe om te vallen en de volgende ochtend met houten kop boven de pleepot te hangen? 

Zo kondigde een brouwer in het Engelse Grimsby in 1911 aan alcoholvrij bier te kunnen brouwen. Scheikundige Otto Overbeck had naar eigen zeggen een methode ontwikkeld waarin koolzuurgas door het bier werd gejaagd, waarna de alcohol in kleine bubbeltjes vrijkwam. Na dit proces bleef bovendien een onverwacht bijproduct over: een uitstekende malt whisky! Naar de verwachting van Overbeck zou er al snel zoveel whisky in omloop zijn, dat men het kon gaan gebruiken als brandstof voor autos, boten en vliegtuigen. Een gouden toekomst kwam eraan, kortom. Helaas is sindsdien niets meer van dit prachtige product vernomen.

Begin 1918 kwam de Amersfoortse bierbrouwerij De Phoenix met Malto: ‘versterkend, voedzaam, gezond’. Deze ‘alcohol mousseerende drank’ of ‘alcoholvrije bierlimonade’ werd onverholen als ‘alcoholvrij bier’ aangeprezen. Wat er in feite aan de hand was, was dat de Nederlandse bierbrouwers vanwege de Eerste Wereldoorlog met een nijpend gebrek aan grondstoffen zaten. De ‘Malto’ was een poging om met andere grondstoffen iets bier-achtigs te produceren en zelfs nieuwe markten aan te boren met kreten als ‘Overwint drankduivel’ en ‘Voor studerenden’. Ook al viel het drankje naar verluidt ‘bij sportlui zeer in den smaak’ en jubelden drankbestrijders dat het ‘precies smaakt als “echt” bier’, Malto verdween eind 1920 weer geruisloos van de markt. (Alcoholvrij bier proberen te verkopen aan studenten leek al niet zo’n goed idee.)

In 1932 deed de Amsterdamse bierbrouwerij De gekroonde valk, ook wel bekend als Van Vollenhoven, nog een poging met Valko, ‘de absoluut zuivere drank, uitsluitend bereid uit gerst, hop en suiker’. Dit ‘alcoholvrij bier’ bevatte echter wel degelijk 2% alchohol. Maar ook met Valko, waarvan de makers claimden dat het de beste drank was ‘na sport en bij snelverkeer’ werd het niks.

Nee, alcoholvrij bier kon in die tijd eigenlijk alleen maar aanslaan als het échte werk niet te krijgen was. En dat was het geval in de Verenigde Staten, dat van 1919 tot en met 1933 officieel helemaal was ‘drooggelegd’: alcohol was er compleet verboden. Compleet? Ja, compleet. Het waren de tijden dat iedereen in het geniep ‘moonshine’ en ‘bathtub gin’ begon te stoken, illegale kroegen als paddestoelen uit de grond schoten en dat Al Capone vaten vol whisky en rum het land binnensmokkelde. De Amerikaanse bierliefhebber kon z’n dorst legaal alleen lessen met gemberbier (ginger-ale), rootbeer (van de wortel van de sassafras-plant), Sarsaparilla en andere soorten alcoholvrij bier dat ze heel leuk ‘near-beer’ noemden. Een succes was het niet: een Nederlandse correspondent omschreef de smaak van rootbeer als ‘een mengsel van hars, vernis en terpentijn’.

Een andere situatie waarin je alcoholvrij bier nodig hebt, is als je religie het verbiedt. Vandaar dat onder andere Oranjeboom in de jaren zeventig en tachtig ‘non-alcoholic malt beer’ maakte voor Islamitische landen. In Nederland zelf moest je het in die dagen wel heel bont maken voordat je aan het alcoholvrije bier moest. Zo werd in 1986 in de gevangenis in Veenhuizen een kleine drankdestilleerderij in een cel aangetroffen. De reden voor deze illegale stokerij? Het enige wat in de gevangenis geschonken werd, was alcoholvrij bier

Volgende week meer, met daarin natuurlijk Neerlands bekendste verloren bier.

Afbeelding: reclamearsenaal.nl


Eén reactie op “Verloren bieren – 25 – Alcoholvrij bier (1): de smaak van terpentijn”

  1. Onno Kleefkens schreef:

    Helaas Roel,
    Heb je het wat betreft Phoenix niet juist wanneer je stelt dat Malto gebrouwen werd uit andere grondstoffen dan gebruikelijk voor bier. De Phoenix brouwerij was vrijwel de enige brouwerij in Nederland, dank aan de goede contcaten met de graanhandel, die nog voldoende grondstoffen had voor echt bier. Andere brouwerijen brouwden op basis van onder andere Tapioca,
    De nieuwe brouwmeester van Phoenix, W. Dreyer, kwam van de Auricher Brauerei uit Ost Friesland. De brouwmeester W. Dreyer van de Amersfoortse brouwerij kwam, na het overlijden van Oskar Bauer in 1917, van de Auricher Brauerei uit Ost Friesland. Hij had zeer veel ervaring met het brouwen van het, nu nog in Duitsland bekende, donkere Malz bier. Omdat in Nederland door de grondstoffenschaarste het Champagne Pilz populair was ging de Phoenix hiermee de concurrentie aan en richtte zich op sportieve types. Gemeld werd in artiklen uit die tijd dat: Na een chemisch onderzoek is gebleken dat deze limonade een zeer groot gehalte licht verteerbare bestanddeelen en slechts een uiterst geringe hoeveelheid alcohol bevat, zoodat practisch beschouwd van een alcohol-vrijen drank gesproken kan worden.

    Ik ben benieuwd naar je volgende posts!
    groeten
    Onno

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *