Bier heeft de gekste toepassingen. Je kunt ermee gooien op schuurfeesten, je kunt het in het oliebollenbeslag doen, en mijn oma deed vroeger oud bruin in haar haar wanneer ze het met een krultang wilde krullen. En het stimuleert de productie van moedermelk. Tenminste, dat is wat men eeuwenlang geloofde. Daarom kregen moeders in vroeger tijd te horen dat ze bier moesten drinken. En wat voor bier? Minnebier.

Een ‘min’ is een vrouw die, vaak tegen betaling, andermans kind borstvoeding geeft. In de negentiende eeuw vonden veel rijke vrouwen het niet sjiek om zelf hun kinderen aan de borst te hebben, dus zochten ze een andere, meestal arme, vrouw die net zelf een kind had gekregen. Een mooi voorbeeld is koningin Wilhelmina, die toen ze net geboren was niet werd gezoogd door haar moeder koningin Emma, maar door Evertje Schouten, een moeder van negen kinderen uit Elspeet. Evertje was door een hoffunctionaris van de markt in haar woonplaats geplukt omdat ze er zo gezond en blozend uitzag, met haar kind op de arm. En zo iemand bied je dan een biertje aan.

Diverse Nederlandse brouwerijen maakten in de negentiende eeuw dit ‘krachtig, versterkend’ minnebier, dat niet alleen voor minnen, maar voor alle zogende vrouwen was bedoeld. En gaandeweg ook voor alle ‘lijders aan bloedarmoede, zwakken en herstellenden’. Een ‘Tafeldrank voor Dames’ kortom. Tot begin twintigste eeuw werd minnebier nog door een paar traditionele bierbrouwerijen gemaakt.

Het was overigens geen typisch Nederlands fenomeen: Engeland had zijn milk stout en Duitsland zijn Ammenbier, waarvan tegenwoordig nog alcoholvrije versies op de markt zijn. Frankrijk had ‘bière de nourrice’, maar daar namen minnen, uiteraard, ook vaak wijn. ‘In tal van gezinnen krijgt de min dus een liter of minstens een flesch goeden wijn per dag. Dit behoort om zoo te zeggen tot haar rechten,’ schreef een anti-alcoholactivist vol afgrijzen.

Maar wat voor bier was het Nederlandse minnebier zou precies? Het was zoet en krachtig, zeggen de oude advertenties. En verdraaid, ik heb een recept gevonden. De Alkmaarse brouwer Johannes Wahlen schrijft hierover in zijn aantekeningenboek uit 1865: ‘Het minnenbier wordt niet oorspronkelijk gebrouwen, maar bijgemaakt of aangebrouwen. Men storte een hoeveelheid eener halve ton bier in een star, werpe hierbij 1 Ned. lb [= een kilo] gebasterde suiker of 2 Ned. lb op ieder ton en roere de suiker met een steel eener bezem goed fijn. Alsdan vulle men er de schoone kruiken of flesschen mede.’

Met andere woorden, men gooide bij al gebrouwen bier gewoon een pak suiker. Tenminste, in Alkmaar. Het is niet uitgesloten dat andere brouwers wél de moeite namen om minnebier echt als een aparte biersoort te brouwen, maar helaas hebben we daar geen gegevens van. Wahlen vermeldde er nog bij dat zuur bier niet geschikt was om minnebier mee te maken, en zijn tweede aanmerking was: ‘Men moet de kruiken of flesschen overeind zetten, anders blijft er geene in zijn geheel.’ Dat laatste was ongetwijfeld in verband met de nagisting, want het was niet uitgesloten dat een gedeelte van de toegevoegde suiker alsnog tot alcohol zou worden omgezet, met ontploffende flessen tot gevolg. Op deze Johannes Wahlen en zijn brouwnotities kom ik binnenkort overigens nog uitgebreid terug.

Bier bevat overigens wel degelijk stoffen die de melkproductie stimuleren, het is echter de alcohol die de melkproductie remt, en die bovendien ook één op één aan de zuigeling wordt doorgegeven. Goed minnebier moest dus veel voedingsstoffen hebben, en weinig alcohol. Je zou tegenwoordig dus uitkomen bij een Guinness. Of het nu weer verkrijgbare van Vollenhoven’s Stout, waarvan in combinatie met griet (platvis) vroeger al gezegd werd: Stout voor het zog, en grieten voor de dikke tieten.

(Voor een nader gezondheidsadvies aan zogende vrouwen die dit lezen: link )