Af en toe maak ik met dit blog een uitstapje over de grens. Met name in het Franse taalgebied, waar nog van alles over historisch bier te vinden is dat aan de aandacht van bierhistorici ontsnapt lijkt te zijn. Zo vond ik iets in het Belgische blaadje La feuille du cultivateur, uitgegeven in Brussel als een ‘journal d’agriculture pratique’, ofwel: blad voor praktische landbouw.

Er staat het een en ander over hopteelt in, maar mijn aandacht viel in de uitgave van 19 november 1863 op ‘une bière de ménage économique’, ofwel: een goedkoop huishoudbier. Blijkens het onderschrift is het op zijn beurt weer afkomstig uit het blad Annuaire pharmaceutique, uitgegeven in Parijs door ene Louis-Victor Parisel. En dan blijken we terecht te zijn gekomen in de naarste tijd van de industriële revolutie: het was een bier dat een fabrieksdirecteur aan zijn arbeiders gaf.

Om het geheel maar even te vertalen:

Een goedkoop huishoudbier

Het gebruik van bier is net zo gunstig voor de gezondheid als voor de beurs van de drinker; we denken ook dat we de liefhebbers een plezier doen met het overbrengen van het volgende recept dat we in ons huishouden sinds lang toepassen. In de chemische fabrieken die we hebben geleid, lieten we dit bij tonnen maken voor de arbeiders wier gezondheid zo vaak wordt blootgesteld aan ongezonde uitwasemingen.

Verkocht tegen kostprijs wordt het geleverd voor 6 of 7 centimes per liter.

 Suiker – 1 kilogram

Inferieure gom – 200 gram

Hop – 150 gram

Jeneverbessen – 30 gram

Vlierbloesem – 15 liter

Water – 35 liter

 Maak een aftreksel van de hop, vlier en jeneverbes; zeef; voeg de suiker en de gom toe; schud; laat afkoelen naar ongeveer 20 graden. Daarna roert men ongeveer 30 gram biergist door de gehele vloeistof en sluit het geheel in een tonnetje van 35 liter (een brouwerskwart). Laat hem 24 uur staan op een eerder warme dan koude plaats. De gisting treedt dadelijk in; het schuim komt via het gat naar buiten.

12 à 15 uur later moet gebotteld worden. Dit schema moet worden aangehouden, vooral in de zomer. Kies sterke flessen, het liefst Champagneflessen.

Dit bier heeft een aangename smaak; het schuimt veel en het teveel aan koolzuurgas dat het uitstoot is gunstig voor de spijsvertering. De jeneverbessen en de vlier kunnen worden verminderd of weggelaten, naar de smaak van de amateurbrouwer. Het is drinkbaar na 7 of 8 dagen op fles. De kosten zijn minder dan 10 centimes per liter.

Wat opvalt is natuurlijk het totale ontbreken van graan in dit recept, en dat er niet wordt gekookt. Feitelijk is hier gewoon sprake van gegist suikerwater met een smaakje. Ik heb dit recept even door de Recipe Builder van de website Brewer’s Friend gehaald, en dan komen we uit op een bier van 1,4% alcohol, ervanuit gaande dat de suiker in zijn geheel wordt vergist. Als de hop zodanig wordt opgelost dat de meeste alfazuur wordt afgegeven, zou een IBU van 50 (voor de leek: dat is behoorlijk bitter) haalbaar moeten zijn.

De vraag is natuurlijk of de fabrieksarbeiders zo blij waren met dit brouwseltje. Met wat fantasie zie je het beeld voor je van de bekakte fabrieksdirecteur met zijn hoge hoed, die de in lompen gehulde arbeiders breed glimlachend een roestige mok met dit dorre goedje voorzet, en dat je dan als onmachtige pauper nog blij moest zijn ook…

Illustratie: George Cruikshank, The Bottle, Plate IV, Free library of Pennsylvania.