Ter nagedachtenis aan Wieckse Witte

Verdrietig om de leegte die het achterlaat, maar met grote dankbaarheid voor wat we samen hebben beleefd, nemen we toch nog vrij plotseling afscheid van… Wieckse Witte. Brouwer Heineken gaat dit bier, zoals ze het zelf noemen, ‘saneren’. Per september 2021 verdwijnt dit witbier van de markt. Het is 31 jaar oud geworden, de uitvaart zal in stilte plaatsvinden. Kortom, tijd voor een kleine terugblik op het leven van een bier dat symbool kan staan voor een specifiek tijdperk in de Nederlandse biergeschiedenis.

Speciaalbier brouwen? ‘Het loont niet, ‘ zei Alger Oostra, algemeen directeur van Heineken Nederland in 1985. ‘Mensen drinken één, twee glazen, maar gaan dan weer over op gewone pils.’[1] Het waren de jaren dat meer dan 99% van al het in Nederland gedronken bier pils was. Goudgeel, kristalhelder en het liefst met niet al te veel smaak. In 1980 telde Nederland nog maar 15 brouwerijen die op 20 locaties bier brouwden, en bovenop deze apenrots zat Heineken met een megalomaan marktaandeel van 57%. En toch kreeg Heineken gedurende de jaren tachtig reden om zich zorgen te maken. Het marktaandeel begon af te kalven naar 52%, zodat ze in 1989 het Limburgse Brand moesten overnemen om op peil te blijven.

Tegelijkertijd kwamen er allemaal rare biertjes met gekke smaakjes uit het buitenland, die Nederlanders nog lekker bleken te vinden ook: amber bier zoals De Koninck en Palm, trappistenbier, alcoholbommetjes zoals Duvel, en witbier. Bovengistend bier, stel je voor.

Wieckse Witte, zoals het eruit zag bij de lancering in 1990.Heinekens reactie tegen al dat ‘speciaalbier’, zoals het genoemd werd, kreeg aanvankelijk de vorm van Amstel 1870, een ‘extra pittig pils zonder extra alcohol’.[2] Hiermee dachten ze de Nederlandse drinkers wel van al die idiote Belgische biertjes af te krijgen. Maar het hielp niet. Heineken kwam in 1988 met het alcoholvrije biertje Buckler en een jaar later met het ‘extra droge’ Dry 100. Het eerste was nog wel succesvol, totdat cabaretier Youp van Hek het eind 1989 in zijn oudejaarsshow de grond in boorde. Het tweede verdween als een natte scheet in de wind.

Kortom, uiteindelijk ging ’s lands grootste brouwer overstag. Er moest een witbier komen. Het grote voorbeeld was Hoegaarden, op dat moment eigendom van het Belgische Interbrew (nu AB InBev). Oorspronkelijk ontwikkeld door eenpitter Pierre Celis (lees hier meer over de ontstaansgeschiedenis van het witbier van Hoegaarden), had Interbrew zich vanaf 1985 in fases over het merk ontfermd. De witbiermarkt in Nederland was omstreeks 1990 met 50.000 hectoliter per jaar niet groot, nog geen half procent van de bierconsumptie. Maar het was groot genoeg om interessant te zijn voor Heineken, zeker omdat deze biersoort duidelijk in de lift zat.[3]

Men besloot het nieuwe Heineken-witbier te laten brouwen bij De Ridder, een brouwerij in Maastricht die in 1982 was overgenomen. Hier, pal aan de Maas in het stadsdeel Wyck (spreek uit: ‘Wiek’), ontwikkelde brouwmeester Wim van Wijk het nog naamloze witbier. Dit had nog wel wat voeten in de aarde, omdat bij De Ridder al jaren enkel ondergistend werd gebrouwen. Maar het lukte.[4]

Burgemeester Houben van Maastricht tapt de eerste Wieckse Witte, december 1990. Bron: Limburgs Dagblad.Op 19 december 1990 sloeg burgemeester Houben van Maastricht het eerste vat Wieckse Witte aan. Het nieuwe bier was door de afdeling marketing vernoemd naar het al genoemde stadsdeel Wyck, maar om uitspraakverwarring te voorkomen gespeld met ‘ie’. Op het etiket prijkte fier het stadswapen van Maastricht. Dat het volgens een ‘eigen, zorgvuldig bewaard receptuur’ uit de van 1857 daterende brouwerij gemaakt werd, kunnen we met een korrel zout nemen: in de 19e eeuw stond Maastricht bekend om zijn zure, bruine bieren en er werd nog wel eens wat speltbier naar Luiks model gebrouwen, maar eigenlijk nooit witbier.[5] Hoe dan ook, in eerste instantie maakte men Wieckse Witte alleen verkrijgbaar in de horeca in Maastricht, na een paar maanden in de horeca in zeven studentensteden, om pas na nog een paar maanden op fles in de consumentenverkoop te brengen. Een slim en vaker beproefd concept om een bier eerst exclusief te houden en het met niet al te veel bombarie uit te rollen.

Brouwerij De Ridder in Maastricht, waar Wieckse Witte ter wereld kwam. Het bedrijf werd in 2002 door Heineken gesloten. Sinds 2018 zit er weer een microbrouwerij. Bron: Wikimedia Commons.Het werkte: Wieckse verkocht ‘als een trein.’ Dit betekende ook goed nieuws voor brouwerij De Ridder, waar op dat moment zo’n dertig mensen werkten. In mei 1991 werden er twee extra gisttanks geplaatst om de productiecapaciteit flink te vergroten.[6] De al genoemde wandelende bierlegende Pierre Celis, vader van het biermerk Hoegaarden, kwam ook even kijken en complimenteerde brouwer Wim van Wijk met ‘een uitstekend product.’[7] In juni 1991 werd er zelfs een proef gedaan om Wieckse in Frankrijk te slijten, onder meer in de zuidelijke studentenstad Toulouse. Als merknaam werd daar gekozen voor ‘Yseult’ (de Franse versie van de Middeleeuws aandoende naam ‘Isolde’). Na een tweede poging later dat jaar werd het experiment weer gestaakt.[8]

Sowieso vloog in die jaren de vraag naar speciaalbier de pan uit, terwijl de verkoop van pils stagneerde. In 1990 werd er in Nederland 287.000 hectoliter aan ‘bijzondere biertjes’ geschonken, in 1992 was dat al 548.000 hectoliter. In 1994 later lag het marktaandeel van speciaalbier op maarliefst 8%. In dat jaar bedroeg de totale witbierverkoop in Nederland op 130.000 hectoliter. Intussen kon De Ridder de vraag naar Wieckse niet meer aan en moest men nota bene het trappistenklooster van Koningshoeven inschakelen om extra capaciteit te leveren.[9]

Nieuwe Heineken-bieren in de jaren negentig: Tarwebok, 1994, Kylian, Lingen's Blond, Vos.

Dat smaakte naar meer, niet in het minst voor Heineken dat in een paar jaar tijd het ene na het andere nieuwe speciaalbier de markt opslingerde. In oktober 1992 werd het aloude Heineken Bokbier vervangen door Tarwebok, in november 1993 volgde het eindejaarsbier 1994. In januari van het jaar daarop kwam men met Kylian, min of meer op Ierse leest geschoeid maar gebrouwen in Mons-en-Baroeul in Noord-Frankrijk. In juli 1994 volgde het alcoholarme (2%) Lingen’s Blond en in november 1994 mocht de Maastrichtse orkestleider André Rieu bij brouwerij De Ridder het amberkleurige bier Vos ten doop houden. Daarnaast was Heineken importeur van onder meer de Belgische bieren Duvel en De Koninck.[10]

Het introductieteam achter Lingen's Blond. Marketeers, inkopers, distributeurs, planners, nog meer marketeers... maar geen brouwers. Bron: Vers van 't Vat april 1994.Het gebeurde allemaal volgens het beproefde concept van eerst een berg marktonderzoek, dan de brainstormsessies met een wit flipovervel, gelikte etiketten ontwikkelen en dan een reclamebombardement op tv en in de kranten. Immers, Heineken is een marketingmachine waar toevallig ook nog bier wordt gebrouwen. Maar sloot de Nederlandse bierdrinker al die door de marketingmensen van Heineken verzonnen biermerken ook echt in zijn hart? Nauwelijks. Het is misschien een teken aan de wand dat van al die nieuwe biermerken Wieckse Witte het nog het langst heeft uitgezongen: een rechttoe-rechtaan bierstijl, ontwikkeld in een echte kleinschalige brouwerij en naar buiten toe overduidelijk gelinkt aan die plaats. Witbier uit Maastricht, zo simpel was het.

Wie of wat was daarentegen die Lingen van Lingen’s Blond? Wat voor bier moest Kylian voorstellen, waar werd het geacht vandaan te komen en waarom moesten we het drinken? Waarom moest er zo nodig tarwe in bokbier en wie zat er precies op Vos te wachten? Achteraf roken al deze merken te sterk naar nep, naar bedacht, naar bier zonder verleden en zonder toekomst. Kylian sneuvelde al in 1999, in 2002 verdween het eindejaarsbier, Vos rond 2004, Lingen’s Blond zong het nog even uit en de Tarwebok ging pas vorig jaar uit roulatie.

Wieckse Brut, geïntroduceerd in 2003 en terstond weer verdwenen. Bron: Het Geheugen (delpher.nl)Het succes van Wieckse Witte kon brouwerij De Ridder echter niet redden. Onder andere het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden zo midden in de stad deed het bedrijf de das om. Eind december 2002 werden de poorten gesloten, de productie van Wieckse Witte werd in fasen overgeheveld naar de Heineken-vestiging in Den Bosch.[11] Toen de sluiting eenmaal een feit was, voerde men een verfrissingskuur door. Er kwamen in 2003 nieuwe etiketten en ook twee nieuwe varianten: Wieckse Lichte, een light-versie van maar 3,2% alcohol, en Wieckse Brut, een sprankelende ‘optelsom van witbier en champagnegist’. Op dat laatste was wel wat af te dingen: Wieckse Brut bevatte geen korrel tarwe en had dus feitelijk niets met witbier te maken.[12] Beide bieren werden geen succes.

Beter ging het met de Wieckse Rosé die in april 2006 op het publiek werd losgelaten. Deze roze, fruitige variant van 4,5% was in feite afgekeken van de succesvolle Wittekerke Rosé van de West-Vlaamse brouwerij De Brabandere. Heineken liet het in België brouwen bij De Smedt, ook wel bekend als Affligem, dat kort daarvoor was overgenomen.[13] En zo bleef men vrolijk de trends volgen: zowel de Wieckse Witte als de Rosé kregen in 2011 een 0.0%-variant, in 2015 fietste men de Radler-rage achterna met een Wieckse Radler, waarvan het jaar erop ook de varianten Ice Tea Green en Rood Fruit het licht zagen. Kenmerkend: het lijkt er de laatste jaren steeds meer op dat grote brouwers als Heineken vooral de frisdrank- en limonademarkt willen bestormen in plaats van gewoon de mensen blij te maken met goed bier. De huidige Heineken 0.0 (waarom eigen ‘punt nul’ en geen ‘komma nul’?) past precies in dat beeld.

Wieckse Ice Tea Green. Wil Heineken nu bier verkopen of limonade?Al met al werd het langzaam stil rond Wieckse Witte. De populariteit van witbier daalt al jaren, ten faveure van nieuwe sterren aan het firmament zoals IPA en saison. De rek is eruit en dan kwam het corona-gebeuren er ook nog eens overheen.

Dit jaar gaat de stekker eruit voor Wieckse Witte, na 31 jaar trouwe dienst. Als vervanger wordt Affligem Wit naar voren geschoven. Het abdijbieren-gamma van Affligem is internationaal bekender (en makkelijker uit te spreken). De biergeschiedenis voltrekt zich voor je ogen: na deze zomer is Wieckse Witte een verloren bier.


[1] A.C.M. Jansen, Bier in Nederland en België. Een geografie van de smaak, Utrecht 1987, p. 147.
[2] De Telegraaf 6-8-1987.
[3] Vers van ’t vat december 1990. Overigens complimenten voor Heineken voor het online zetten van hun oude jaarverslagen en personeelsbladen.
[4] Heineken International magazine, december 1991.
[5] Limburgs dagblad 20-12-1990.
[6] Vers van ’t vat juni 1991.
[7] Heineken International magazine, december 1991.
[8] Vers van ’t vat december 1991.
[9] Trouw 16-9-1993; Limburgs dagblad 24-9-1994.
[10] AD 6-10-1992; Trouw 16-9-1993, 6-4-1994; Limburgs Dagblad 16-11-1994.
[11] Vers van ’t vat november 2002.
[12] PINT Magazine 136 (juni 2003).
[13] PINT Magazine 153 (april 2006).


20 reacties op “Ter nagedachtenis aan Wieckse Witte”

  1. Peter Magne schreef:

    Triest, wij waren de allereerste horecazaak die dit bier van de tap hadden. De Ridder heeft toen nog speciaal op ’n tapruiter van Heineken ’n dingetje gemaakt van Wieckse Witte voor foto’s in Het Bierblad.

  2. Piet Hein Hezemans schreef:

    Een zeer belangrijke op- / cq aanmerking aan het verhaal van Wiekse Witte. Het is “ontwikkeld” door mij (!) in opdracht van Heineken, toen zij de brouwerij overnamen. Toen Heineken mij overplaatste / promoveerde naar een grotere brouwerij in het buitenland , volgde Wim mij op, aan de Oeverwal, en heeft hij mijn recept laten brouwen, door Carel, Simon, enz. En toen kwam het succes

  3. Wim van Wijk schreef:

    Verhaal van Piet Hein is mij volkomen onbekend!

  4. Joris van Esch schreef:

    Ik heb ‘ooit’ en ‘ergens’ gehoord dat de Wieckse Witte in de jaren ’90 ook nog (in opdracht) bij Koningshoeve is gebrouwen. Dat was uiteraard voordat de familie Swinckels daar zijn intrede deed. Zou dit kunnen kloppen?

  5. Jan Hoen Oud voorzitter KHN ZL schreef:

    Ja waren mooie 31 jaren waar trots het wapen van Maastricht op stond
    Gelukkig voorligt het heerlijk
    MALTEZER bier van de Ridderbrouwerij
    uit Maastricht het verloren bier op
    Hier staat de Maasbrug op
    Ik ben trots en blij zet mij maar een Maltezer bij

  6. peter schreef:

    Echt heel erg jammer, altijd mijn lievelingsbier geweest. Werd al steeds lastiger te krijgen.. Zonder Wieckse verder.. geen fijn vooruitzicht. Zou een kleine brouwer het kunnen voortzetten? Mocht dat gebeuren, rijd ik er graag 1000 straten voor om.

  7. Piet Hein Hezemans schreef:

    Nou Wim, nav je antwoord dat je niet bekend bent met mijn antwoord, dan moet je maar eens ten rade gaan bij Carel. De eerste proefbrouwsels op 100 liter schaal hebben Carel en ik toen in de brouwerij van Bosch gemaakt. Toffe tijden en lekker bier 👍😊

  8. Piet Hein Hezemans schreef:

    Joris, Wieckse Witte is zéér zeker nooit in de negentiger jaren elders gebrouwen. Bij brouwerij Bosch hebben we de brouwinstallatie mogen gebruiken voor onze proefbrouwsels en verder is het nooit elders gemaakt, totdat het naar Den Bosch verhuisde.

  9. Piet Hein Hezemans schreef:

    Dat is natuurlijk omdat jij toen nog in Den Bosch werkte

  10. joris van Esch schreef:

    https://www.nederlandsebiercultuur.nl/databank/brouwerij?brouwerij_id=170

    Op deze pagina staat bij brouwerij Koningshoeve vermeld: “Van 1992-1997 werd onder licentie Wieckse Witte gebrouwen”. En volgens mij heb ik het brouwer Harrie Vermeer (destijds werkzaam bij Koningshoeve) ook wel eens horen zeggen. Dus vandaar mijn vermoeden.

  11. Roel Mulder schreef:

    Heren, zie boven in noot 9. Het staat er eigenlijk al. Op 24-9-1994 meldde het Limburgs dagblad dat men Koningshoeven in de arm had genomen wegens gebrek aan capaciteit in Maastricht.

  12. wim schreef:

    Volgens mij wordt dit toch wel veel gedronken…
    is bij veel winkels vraag naar….
    sonde om dit te laten verdwijnen….

  13. Jolanda Stok schreef:

    Gaat het rose bier er ook uit? van wieckse

  14. Jolanda Stok schreef:

    Gaat het rosebier er ook uit, veel mensen drinken dit

  15. Hendrick schreef:

    Zonde, vlgs mij ook door de consumenten gids als lekkerste wit bier getest. Mijn vrouw reed er voor om! Affligem smaakt redelijk maar aangezien het (net als de 25 cc biertjes van Heineken) geen statiegeld kent drink ik het uit principe niet.

  16. Joop Soer schreef:

    Overname door een andere brouwer zou een prima idee zijn ! Wij zullen Wieckse Witte
    dan blijven steunen door regelmatige afname. Mijn vrouw drinkt al 20 jaar dit fantastische biertje. Heineken heeft hier geen verstand van.

  17. Iwan Tolboom schreef:

    Bij voorkeur dronk ik gewone Wieckse Witte boven Hoegaarden, net iets minder bitter.
    Toen inderdaad Wieckse Witte als beste 0.0 bier door de consumentenbond werd verkozen dronk ik dat altijd tijdens het klussen: een betere dorstlesser dan frisdrank of gewoon bier. Zelfs mijn vrouw lustte het en die drink nooit bier.
    Heineken en de meeste andere 0.0 bier smaken en ruiken allemaal naar karton of natte kranten.
    Misschien Affligem eens proberen, maar inderdaad dat statiegeld.

  18. Leendert schreef:

    hoezo geen statiegeld op Affligem ? Bij Sligro hebben we gewoon statiegeldflesjes dus dat zou in de supermarkt toch ook zo moeten zijn.

  19. Olav schreef:

    Wie de geschiedenis niet kent is gedoemd haar te herhalen. Net als met Ridder nam Heineken Brand over. Mooie beloftes gingen er richting Limburg. Die beloftes bleken bij Ridder niets waard te zijn. Dat is bij het overbrengen van de productie van Brand ook opnieuw het geval. Nu mag men in Wylre even wat speciaalbieren brouwen. En over een paar jaar als het sentiment wat vergeten is trekt Brand zich helemaal terug uit Wylre.

  20. Marcel schreef:

    Ik heb Wieckse Witte zelfs gedronken in Lazise aan het Gardameer in een café

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *