Veel van wat er de laatste jaren geschreven is over biergeschiedenis, was er niet geweest zonder de moderne digitale hulpmiddelen. Met een druk op de knop zoek je door duizenden krantenpagina’s op de gekste zoekwoorden en vind je obscure boekwerken waar je anders honderden euro’s voor had moeten neertellen. Ik ga nog regelmatig op pad om alles wat niet is gedigitaliseerd is ter plaatse te bekijken, maar wat er wél is ingescand door archieven en bibliotheken in binnen- en buitenland is al heel veel.

Neem het archief van Beijersch Bierbrouwerij Van Waes-Boodts. Ik denk niet dat ik helemaal naar Middelburg afgereisd zou zijn om het te bekijken, maar toen ik laatst bericht kreeg dat ze een groot deel onder de scanner hadden gelegd, kwam ik toch in de verleiding om er eens een blik in te werpen.

Deze brouwerij in het Zeeuws-Vlaamse plaatsje Westdorpe ging in 1905 van start en heeft voor zover ik weet altijd moderne ondergistende bieren naar Duits model gebrouwen. Emile van Waes, zoon van de burgemeester, had eerst geprobeerd een steenfabriek te starten, en toen er ter plaatse te weinig grondstoffen beschikbaar bleken, liet hij zich in Duitsland omscholen tot brouwer. ‘Beiersche’ biersoorten als pils, dortmunder en münchener waren in Nederland helemaal in de mode, dus Van Waes en zijn vrouw Clothilde Boodts verspilden geen tijd met ouderwetse Nederlandse biersoorten.

Dat maakte de brouwerij voor mij minder interessant om te onderzoeken, maar er zijn wel degelijk brouwverslagen bewaard gebleven, die nu dus online staan. Maarliefst 723 scans geven een beeld van de productie in de jaren 1944-1946 en 1950-1959. Waarom de brouwverslagen onvolledig zijn weet ik niet: de brouwerij heeft voor zover ik weet nog gefunctioneerd tot 1964 en werd na overname door Amstel nog doorgezet als distributiepunt tot ongeveer 1970.

Wat voor bieren treffen we er in de brouwboeken aan? Interessant is dat er nog wat van de oorlogsjaren tussen zit. Nog tot september 1944 werden er, met de beperkt beschikbare grondstoffen, twee biersoorten gebrouwen: licht en donker, van zo’n 2 à 2,5% alcohol. In september viel de productie stil, omdat de Canadezen begonnen waren de Duitsers te verdrijven in de slag om de Schelde. Pas na de bevrijding werd verder gebrouwen, vanaf januari 1945. In oktober van dat jaar vloeide er voor het eerst weer volwaardig pils uit de ketels.

Daarna zou het vooral bij pils blijven, geheel volgens de toenmalige voorkeur van de Nederlandse bierdrinker. De honderden scans bevatten vooral brouwverslagen van pils, pils en nog eens pils. Bij Van Waes-Boodts begin jaren vijftig zo’n 90 à 94%, eind jaren vijftig 98% van de productie. Best vreemd eigenlijk, dat een brouwerij die slechts vijf kilometer van de Belgische grens lag, zo stug doorging met typisch Nederlandse pils op de markt te gooien. Nu was pils in België ook in opmars, maar daar floreerden tevens bovengistende bieren als spéciale belge en diverse abdijbieren. Helaas weet ik niet of Van Waes-Boodts veel naar België exporteerde.

Hoe dan ook, wat voor bieren maakte Van Waes-Boodts nog meer? Begin jaren vijftig ook nog wat donker bier. Er zitten verder wat brouwsels export (een iets zwaarder soort pils), Münchener, bockbier en zelfs wat oud bruin (een zoete biersoort die in Nederland meestal werd gemaakt door water, suiker en kleurstof bij pils te gooien). Al met al een typisch Nederlands assortiment voor die tijd.

Het Zeeuws Archief meldde in hun nieuwsbrief vol trots: ‘Thuisbrouwers opgelet: historische brouwrapporten te downloaden’, maar juist voor thuisbrouwers zit er dus niet zoveel bij. Pils brouwen is nog best moeilijk en het resultaat is voor onze verwende smaakpapillen redelijk saai. Desondanks heeft ook dit brouwboek zijn historische waarde, om te weten wat een kleine brouwerij aan de rand van het land destijds zoal deed.

Zoals gezegd kon Van Waes-Boodts het niet bolwerken tegenover de grote brouwerijen en in de jaren zestig werd het bedrijf overgenomen door Amstel, waarna het werd gesloten. Het monumentale gebouw met de imposante koeltoren werd gelukkig behouden: tegenwoordig zitten er appartementen in.

De recepten

Brouw nu vier originele Zeeuwse ondergistingsbieren uit de jaren vijftig! Ik heb vier brouwverslagen heel droogjes overgenomen, inclusief een paar zaken die mij niet helemaal logisch leken. In ieder geval gebruikte men aardig wat rijst en maïs. Sla de originele scans erop na voor de details.

In 2018 liet het Zeeuws Archief overigens een ‘Zeeuws blond’ maken op basis van een (niet ingescand) recept voor ‘bok-Märzenbier’ uit ca. 1932 uit het archief van Van Waes-Boodts. Hoe authentiek dat was (met tarwemout?) kan ik niet beoordelen.