In het vorige artikel zagen we dat in de negentiende eeuw er al een Nederlandse biersoort was die Oud Bruin heette. Maar de omschrijving ‘zwaar en belegen, minstens zoo versterkend als belegen Wijn … krachtig, smakelijk, helder’ is nou niet echt wat je zou zeggen van het zoete, slappe spul dat Heineken en Amstel tegenwoordig maken. Het ‘oude’ Oud Bruin verdween dan ook in de jaren twintig definitief van de markt. Hoe komen we dan aan die nieuwe versie?

Hiervoor moeten we naar de Eerste Wereldoorlog. In deze periode was er graanschaarste, en brouwerijen mochten daarom geen zwaardere bieren meer brouwen. Bieren als Pilsener en Münchener gingen uit het assortiment, en in plaats daarvan schakelden de grote brouwerijen over op ‘Licht lager’ en ‘Donker lager’: met minder bestanddelen en vaak minder alcohol. Om een idee te geven, Licht lager van Amstel werd in de jaren tachtig opnieuw geïntroduceerd, nu als ‘Amstel Light’ van 3,5% alcohol.

Na de Eerste Wereldoorlog bleef dit wat slappere Lager bij een aantal brouwers in het assortiment. Bewust, want er was een markt voor, met name in Noord-Brabant en Limburg. Juist in die provincies bestonden nog veel kleine, vaak traditionele brouwerijen en daar hadden de grote pilsbrouwers als Amstel en Heineken dus nog een markt te winnen. Bovendien liep de landelijke bierconsumptie gestadig terug, over de jaren 1928-1937 wel met de helft! Het was dus noodzakelijk voor de Amsterdammers om terrein te gaan veroveren beneden de rivieren.

Licht en Donker Lager verkochten in het zuiden erg goed. Het publiek was daar vaak nog gewend aan ouderwetse, hooggegiste brouwsels met niet al te veel alcohol. Maar hoe kon een pilsmaker als Amstel die traditionele bieren er nou uit concurreren? Door bij het laaggistende Donker Lager een lading suiker te doen. Makkelijk zat. Oud Bruin nieuwe stijl was geboren.

Een van de eersten die met dit nieuwe Oud Bruin kwam, was Amstel in juli 1935. Andere laaggistende bierfabrieken als Heineken, Van Vollenhoven en Z.H.B. uit Den Haag volgden. Pilsener bier was al populair in het hele land, de verstokte liefhebbers van de laatste bovengistende oud-Hollandse pareltjes konden nu gaan overschakelen op aangezoet en verdund pils met een kleurtje.

Als slap bier overleefde Oud Bruin moeiteloos de Tweede Wereldoorlog en stond meteen na de bevrijding al weer op de kaart als ‘Vooroorlogsche kwaliteit’. En terwijl Amstel de verkoop van Licht Lager bewust afbouwde ten gunste van Pils, en Donker Lager ook langzaam uit de gratie verdween, bleef Oud Bruin verkopen. Het enige probleempje was dat de oorspronkelijke doelgroep, bejaarde liefhebbers van oude biersoorten, niet bepaald de toekomst had. Gelukkig kwam er een nieuwe doelgroep bij: vrouwen.

Al een tijdje popel ik om de heerlijk rolbevestigende reclames uit de jaren vijftig en zestig te citeren, waaruit duidelijk blijkt dat de vrouw in die tijd geacht werd niet echt van bier te houden, maar het wel voor haar man in de supermarkt te gaan halen. Als het even kon, moest ze het ook nog ontkurken, inschenken en opdienen terwijl hij allang met z’n pantoffels, pijp en krant behaaglijk bij de centrale verwarming zat. ‘Proeft U maar eens een slokje van Uw man Mevrouw, U zult het zeker heerlijk vinden want Oud-Bruin is wérkelijk een tractatie!’ jubelde Oranjeboom de dames toe in 1957.

Het mooiste zijn de Heineken-advertenties uit begin jaren zestig. ‘Ja ook u, mevrouw! Uw man vindt het gezellig als u een glas Heineken Pils meedrinkt. Dat is modern. Of drinkt u liever wat zoeter bier? Dat kan! Probeer eens een Heineken Oud Bruin!’ of: ‘Niets waardeert een man zozeer als een vrouw die begrijpt dat het hem toekomt: zo’n fonkelend, tintelend glas pils! ’t Staat zo gul en gastvrij als er visite komt. (Ideetje: probeer zelf eens een glaasje Oud Bruin.)’ Die goeie ouwe tijd, waar is hij gebleven?

Maar tegelijk met de emancipatie stapten de vrouwen over op pils en al die andere zwaardere biersoorten die mannen ook lekker vinden. Oud Bruin, dat in de jaren zeventig ook nog eens door Heineken in alcoholgehalte van 3,5 naar 2,5% werd gedegradeerd, staat er tegenwoordig wat eenzaam bij in de supermarktschappen. Gelukkig dat Limburg er nog sjoes van maakt, van deze oer-Hollandse vinding uit 1935.